Von dem Machandelboom

Dat is nu all lang heer, wol twe dusend Johr, do w––r dat en ryk Mann, de hadd ene sch–ne frame Fru, un se hadden sik beyde sehr leef, hadden awerst kene Kinner, se w¸nschden sik awerst sehr welke, un de Fru beddíd so veel dor¸m Dag un nacht, man se kregen keen un kregen keen. V–r erem Huse w––r en Hof, dorup st¸nn en Machandelboom, ¸nner dem st¸nn de Fru eens im Winter un schelld sik enen Appel, un als se sik den Appel so schelld, so sneet se sik inín Finger, un dat Blood feel in den Snee. ÑAch,ì s”d de Fru, un s¸ftíd so recht hoog up, un seg dat Blood v–r sik an, un w––r so recht wehm–dig, Ñhadd ik doch en Kind, so rood as Blood un so witt as Snee.ì Un as se dat s”d, so wurr ehr so recht fr–hlich to Mode: ehr w––r recht, as schull dat wat warden. Do g¸ng se to dem Huse, unít gung een Maand hen, de Snee vorg¸ng: un twee Maand, do w––r dat gr––n: und dre Maand, do k–men de Bl–mer uut der Eerd: und veer Maand, do drungen sik alle B–mer in dat Holt, un de gr–nen Twyge w–ren all in eenanner wussen: door s¸ngen de V–gelkens, da dat ganþe Holt schalld, un de Bl–iten felen von den B–mern: do w–rr de fofte Maand wech, un se st¸nn ¸nner dem Machandelboom, de r––k so sch–n, do spr¸ng ehr dat Hart v–r Freuden, un se f¸ll up ere Knee un kunn sik nich laten: un as de soste Maand vorby w––r, do wurren de Fr¸chte dick un staark, do wurr se ganþ still: un de s–wde Maand, do greep se na den Machandelbeeren un eet se so nydsch, do urr se trurig un krank: do g¸ng de achte Maand hen, un se reep eren Mann un weend un s”d Ñwenn ik staarw, so begraaf my ¸nnner den Macahndelboom.ì Do wurr se ganþ getrost, un freude sik, bet de neegte Maand vorby w––r, do kreeg se en Kind so witt as Snee un so rood as Blood, un as se dag seeg, so freude se sik so, dat se st¸rw.

Do begroof ehr Mann se ¸nner den Machandelboom, un he f¸ng an to wenen so sehr: ene Tyd lang, do woor dat wat sachter, un do he noch wat weend hadd, do h¸ll he up, un noch en Tyd, do n–hm he sik wedder ene Fru.

Mit de tweden Fru kreeg he ene Dochter, dat Kind awerst von der eersten Fru w––r en l¸ttje S”hn, un w––r so rood as Blood un so witt as Snee. Wenn de Fru ere Dochter so anseeg, so hadd se se so leef, awerst dann seeg se den l¸ttjen Jung an, un dat g¸ng ehr so dorchít Hart, un ehr d¸chd, as st¸nn he ehr allerwegen im Weg, un dachd denn man j¸mmer, wo se ehr Dochter all dat V–rm”gent towenden wull, un de B–se gaf ehr dat in, dat se dem l¸ttjen Jung ganþ gramm wurr un st–dd em her¸m von een Eck in de anner, un buffd em hier un knuffd em door, so dat dat aarme Kind j¸mmer in Angs w––r. Wenn he denn uut de School k–hm, so hadd he kene ruhige St”d.

Eens w––r de Fru up de Kamer gaan, do k–hm de l¸ttje Dochter ook herup un s”d ÑModer, gif my enen Appel.ì ÑJa, myn Kind,ì s”d de Fru un gaf ehr enen sch–nen Appel uut der Kist; de Kist awerst hadd einen grooten sworen Deckel mit en groot schaarp ysern Slott. ÑModer,ì s”d de l¸ttje Dochter, ÑSchall Broder nich ook enen hebben?ì Dat v–rdr––t de Fru, doch s”d se Ñja, wenn he uut de School kummt.ì Un as se uut dat Fenster wohr wurr, dat he k–hm, so w––r dat recht, as wenn de B–se ”wer ehr k–hm, un se grappst to un n–hm erer Dochter den Appel wedder wech un s”d Ñdu schalst nich ehr enen hebben as Broder.ì Do smeeet se den Appel in de Kist un maakd de Kist to: do k–hm de l¸ttje Jung in de D–hr, do gaf ehr de B–se in, dat se fr¸ndlich to em s”d Ñmyn S”hn, wullst du enen Appel hebben?ì un seeg em so hastig an. ÑModer,ì s”d de l¸ttje Jung, Ñwat s¸hst du gr”sig uut! ja gif my enen Appel.ì Do w––r ehr as schull se em toreden. ÑKumm mit my,ì s”d se un maakd den Deckel up, Ñhahl dy enen Appel heruut.ì Un as sik de l¸ttje Jung henin b¸ckd, so reet ehr de B–se, bratsch! Sl––gt se den Deckel to, dat de Kopp affl––g un ¸nner de roden Appel f¸ll. Da ”werleep ehr dat in de Angst, un dachd Ñkunn ic dat von my bringen!ì Da g¸ng se bawen na ere Stuw na erem Draagkasten un haal uut de b”welste Schuuflad enen witten Dook, un seeít den Kopp weder up den Hals un b¸nd den Halsdook so ¸m, datín niks sehn kunn, un settít em v–r de D–hr up enen Stohl un gaf em den Appel in de Hand.

Do k–hm doorna Marleenken to erer Moder in de K””k, de st¸nn by dem F¸hr un hadd enen Putt met heet Water v–r sik, den r–hrd se j¸mmer ¸m. ÑModer,ì s”d Marleenken, ÑBroder sitt v–r de Dh–r un s¸ht ganz witt uut un hett enen Appel in de Hand, ik heb em edn, he schull my den Appel gewen, awerst he antw––rd ny nich, do wurr my ganþ grolich.ì ÑGah nochmaal hen,ì s”d de Moder, Ñun wenn he dy nich antworden will, so gif em eens an de Oren.ì Da g¸ng Marleenken hen und s”d ÑBroder, gif my den Appel.ì Awerst he sweeg still, do gaf se em eens up de Oren, do feel de Kopp her¸nn, dor”wer v–rschrock se sik un f¸ng an to wenen un to roren, un l–p to erer Moder un s”d Ñach, Moder, ik hebb mynen Broder den Kopp afslagen,ì un weend un weend un wull sik noch tofreden gewen. ÑMarleenken,ì s”d de Moder, Ñwat hest du dahn! awerst swyg man still, dat et keen Mensch markt, dat is nu doch nich to ”nnern; my willen em in Suhr kaken.ì Da n”hm de Moder den l¸ttjen Jung un hackd em in St¸cken, ded de in den Putt un kaakd em in Suhr. Marleenken awerst st¸nn daarby un weend und weend, un de Tranen f¸llen all in den Putt, un se bruukden goor keen Solt.

Da k–hm de Vater to Huus und seetít sik to Disch un s”d Ñwo is denn myn S”hn?ì Da droog de Mooder ene groote groote Sch–ppel up mit Swartsuhr, un Marleenken weend un kunn sich nich hollen. Do s”d de Vader wedder Ñwo is denn myn S”hn?ì ÑAch,ì s”d de Moder, Ñhe is ”wer Land gaan, na M¸tten erer Groot–hm: he wull door wat blywen.ì ÑWat dait he denn dor? un heft my nich maal adj¸¸s sechd!î ìO he wull geern hen un bed my, of he door wol sos W”den blywen kunn; he is jo woll door uphawen.î ÑAch,ì s”d de Mann, Ñmy is so recht trurig, dat i doch nich recht, he hadd my doch adj¸ss sagen schullt.ì Mit des f¸ng he an to ”ten und s”d ÑMarleenken, wat weenst du? Broder wart wol wedder kamen.ì ÑAch, Fru,ì s”d he do, Ñwat smeckt my dat Ÿten sch––n! Gif my mehr!ì Un je mehr he eet, je mehr wull he hebben, un s”d ìgreeft my mehr, gy sch–hlt niks door af hebben ,dat is, als wenn dat all myn w–r.î Un he eet un eet, un de Knakens smeet he all ¸nner den Disch, bet he allens up hadd. Marleenken awerst g¸ng hen na ere Kommod und n–hm ut de ¸nnerste Schuff eren besten syden Dook, un hahl all de Beenkens und Knakens ¸nner den Disch heruut un b¸nd se in den syden Dook und droog se v–r de D–hr un weend ere bl–digen Tranen. Door l”d se se ¸nner den Machandelboom in dat gr–ne Gras, un als se se door hernlechsd hadd, so war ehr mit eenmal so recht licht, un weend nicht mer. Do f¸ng de Machandelboom an sik to bewegen, un de Twyge deden sik j¸mmer so recht von eenanner, un den wedder tohoop, so recht as wenn sik eener so recht freut un mit de H”nd so dait. Mit des so g¸ng dar soín Newel von dem Boom, un recht in dem Newel, dar brennd dat as F¸hr, un uut dem F¸hr, dar fl––g soín sch–nen Vagel heruut, de s¸ng so herrlich und fl––g hoog in de Luft, un as he wech w––r, do w––r de Machandelboom, as he v–rhen west w–r, un de Dook mit de Knakens w––r wech. Marleenken awerst w––r so recht licht un v–rgn––gt, recht as wenn de Broder noch leewd. Do g¸ng se wedder ganþ lustig in dat Huus by Disch un eet.

De Vogel awerst fl––g wech un settít sik up enen Goldsmidt syn Huus un f¸ng an to singen

Ñmein Mutter, der mich schlacht,
mein Vater, der mich aþ,
mein Schwester, der Marlenichen,
sucht alle mein Benichen,
bindít sie in ein seiden Tuch,
legts unter den Machandelbaum.
Kywitt, kywitt, wat v–rín sch––n Vagel b¸n ik!ì

De Goldsmidt seet in syn Waarkst”d un maakd ene gollne Kede, do h––rd he den Vagel, de up syn Dack seet und s¸ng, un dat d¸nkd em so sch––n. Da st¸nn he up, un as he ”wer den S¸ll g¸ng, da v–rloor he eenen T¸ffel. He g¸ng awer so recht midden up de Strat hen, eenen T¸ffel un een Sock an: syn Schortfell hadd he v–r, un in de een Hand hadd he de golln Kede un in de anner de Tang; un de S¸nn schynd so hell up de Strat. Door g¸ng he recht so staan un seeg den Vagel an. ÑVagel,ì secht he do, Ñwo sch––n kannst du singen! Sing my dat St¸ck nochmaal.ì ÑNe,ì secht de Vagel, ÑTwemaal sing ik nich ums¸nst. Gif my de golln Kede. So will ik dyít nochmaal singen.î ÑDoorì secht de Goldsmidt, Ñhest du de golln Kede, nu sing my dat nochmaal.ì Do k–hm de Vagel un n–hm de golln Kede so in de rechte Poot, un g¸ng vor den Goldsmidt sitten und s¸ng

Ñmein Mutter, der mich schlacht,
mein Vater, der mich aþ,
mein Schwester, der Marlenichen,
sucht alle mein Benichen,
bindít sie in ein seiden Tuch,
legts unter den Machandelbaum.
Kywitt, kywitt, wat v–rín sch––n Vagel b¸n ik!ì

Da fl–g de Vagel wech na enem Schooster, und seetít sik up den syn Dack un s¸ng

Ñmein Mutter, der mich schlacht,
mein Vater, der mich aþ,
mein Schwester, der Marlenichen,
sucht alle mein Benichen,
bindít sie in ein seiden Tuch,
legts unter den Machandelbaum.
Kywitt, kywitt, wat v–rín sch––n Vagel b¸n ik!ì

De Schooster h––rd dat und leep v–r syn D–hr in Hemdsaarmels, un seeg na syn Dack un mussd de Hand v–r de Ogen hollen, dat de S¸nn em nich blendít. ÑVagel,ì secht he, Ñwat kannst du sch––n singen.ì Do r––p he in syn D–hr henin ÑFru kumm mal heruut, dar is een Vagel: s¸h mal den Vagel, de kann maal sch––n singen.ì Do r––p he syn Dochter un Kinner un Gesellen, Jung un Maagd, un se k–men all up de Strat un seegen den Vagel an, wo sch––n he w––r, un he hadd so recht rode un gr–ne Feddern, un ¸m den Hals w––r dat as luter Gold, un de Ogen bl¸nken em im Kopp as Steern. ÑVagel,ì s”gd de Schooster, Ñnu sing my dat St¸ck nochmaal.ì ÑNe,ì secht de Vagel, Ñtweemal sing ik nich ums¸nst, du must my wat schenken.ì ÑFru,ì s”d de Mann, ÑGah na dem B”hn: up dem B”welsten Boord, door staan een Poor rode Sch–, de bring her¸nn.ì Do g¸ng de Fru hen un hahl de Sch–. ÑDoor, Vagel,ì s”d de Mann, Ñnu sing my dat St¸ck nochmaal.ì Do k–hm de Vagel und n”hm de Sch– in de linke Klau, un fl––g wedder up dat Dack un s¸ng

Ñmein Mutter, der mich schlacht,
mein Vater, der mich aþ,
mein Schwester, der Marlenichen,
sucht alle mein Benichen,
bindít sie in ein seiden Tuch,
legts unter den Machandelbaum.
Kywitt, kywitt, wat v–rín sch––n Vagel b¸n ik!ì

Un as he uutsungen hadd, so fl––g he wech: de Kede hadd he in de rechte und de Sch– in de linke Klau, un he fl––g wyt wech na ene M”hl, un de M”hl g¸ng Ñklippe klappe, klippe klappe, klippe klappe.ì Un in de M”hl, door seeten twintig M”hlenburþen, de hauden enen Stehen und hackden Ñhick hack, hick hack, hick hack,ì un de M”hl gp¸ng Ñklippe klappe, klippe klappe, klippe klappe.ì Do g¸ng de Vagel up enen Lindenboom sitten de v–r de M”hl st¸nn, un s¸ng

Ñmein Mutter, der mich schlacht,

do h––rd een up,

mein Vater, der mich aþ,

do h––rden noch twe up un h––rden dat,

mein Schwester, der Marlenichen,

do h––rden wedder veer up,

sucht alle mein Benichen,
bindít sie in ein seiden Tuch,

nu hackden noch man acht

legts unter

nu noch man fyw

den Machandelbaum.

nu noch man een.

Kywitt, kywitt, wat v–rín sch––n Vagel b¸n ik!ì

Da h¸ll de lezte ook up und hadd dat lezte noch h––rd. ÑVagel,ì secht he, Ñwat singst du sch––n! laat my dat ook h–ren, sing my dat nochmaal.ì ìNe,î secht de Vagel, Ñtwemaal sing ik nich ums¸nst, gif my den M”hlensteen, so will id dat nochmaal singen.ì ÑJa,ì secht he, Ñwenn he my alleen toh––rd, so schullst du em hebben.ì ÑJa,ì s”den de annern, Ñwenn he nochmaal singt, so schall he em hebben.ì Do k–hm de Vagel her¸nn, un de M–llers faatín all twintig mit B–hm an un b–hrden Stehen up, Ñhu uh uhp, hu uh uhp, hu uh uhp!ì Da st––k de Vagel den Hals d––r dat Lock un n”hm em ¸m as enen Kragen, un fl––g wedder up den Boom un s¸ng

Ñmein Mutter, der mich schlacht,
mein Vater, der mich aþ,
mein Schwester, der Marlenichen,
sucht alle mein Benichen,
bindít sie in ein seiden Tuch,
legts unter den Machandelbaum.
Kywitt, kywitt, wat v–rín sch––n Vagel b¸n ik!ì

Un as he dat uutsungen hadd, do deed he de Fl¸nk von eenannen, un hadd in de rechte Klau de Kede un in de linke de Sch– un ¸m den Hals den M”hlensteen, un floog wyt wech na synes Vaders Huse.

In de Stuw seet de Vader, de Moder un Marleenken by Disch, un de Vader s”d Ñach, wat waart my licht, my is recht so good to Mode.ì ìN”,î s”d de Moder, ìmy is recht so angst, so recht, as wenn en swoor Gewitter kummt.î Marleenken awerst seet un weend un weend, da k–hmd de Vagel anflogen, un as he sik up dat Dack settít, ìach,î s”d de Vader, ìmy is so recht freudig, un de S¸nn schynt buten so sch––n, my is techt, as schull ik enen olen Bekannten weddersehn.î ÑNe,ì s”d de Fru, Ñmy is so angst, de T”ne klappern my, un dat is my als F¸hr in den Adern.ì Un se reet sik ehr Lyfken up un so mehr, awer Marleenken seet in en Eck un weend, und hadd eren Platen v–r de Ogen, un weend den Platen ganþ meþnatt. Do settít sik de Vagel up den Machandelboom un s¸ng

Ñmein Mutter, der mich schlacht,

Do h¸ll de Moder de Oren tu un kneep de Ogen to, un wull nich sehn un h–ren, awer dat bruusde ehr in de Oren as de allerstaarkste Storm, un de Ogen brennden ehr un zackden als Blitz.

mein Vater, der mich aþ,

ÑAch, Moder,ì secht de Mann, Ñdoor is en sch––n Vagel, de singt so herrlich de S¸nn schynt so warm, un dat r¸ckt as luter Zinnemamen.ì

mein Schwester, der Marlenichen,

Do l”d Marleenken den Kopp up de Knee un weend in eens wech, de Mann awerst s”d Ñik ga henuut, ik mutt den Vagel dich by sehn.ì ÑAch, gah nich,ì s”d de Fru, Ñmy is, as beewd dat ganþe Huus un st¸nn in Flammen.ì Awerst der Mann g¸ng henuut un seeg den Vagel an.

sucht alle mein Benichen,
bindít sie in ein seiden Tuch,
legts unter den Machandelbaum.
Kywitt, kywitt, wat v–rín sch––n Vagel b¸n ik!ì

Mit des leet de Vagel de gollne Kede fallen, un se feel dem Mann j¸st umín Hals, so recht hier her¸m, dat se recht so sch––n passd. Do g¸ng he herin un s”d Ñs¸h, wat dat v–rín sch––n Vagel, heft my soíne sch–ne gollne Kede schenkd, un s¸ht so sch––n uut.ì De Fru awerst w––r so angst un f¸ll langs in de Stuw hen, un de M¸tz f¸ll ehr von dem Kopp. Do s¸ng de Vagel wedder

Ñmein Mutter, der mich schlacht,

ÑAch, dat ik dusend F–der ¸nner de Eerd w––r, dat ik dat nich h–ren schull!ì

mein Vater, der mich aþ,

Do f¸ll de Fru v–r dood needer.

mein Schwester, der Marlenichen,

ÑAch,ì s”d Marleenken, Ñik will ook henuut gahn un sehn, of de Vagel my wat schenkt.ì Do g¸ng se henuut.

sucht alle mein Benichen,
bindít sie in ein seiden Tuch,

Do schmeet he ehr de Sch– her¸nn.

legts unter den Machandelbaum.
Kywitt, kywitt, wat v–rín sch––n Vagel b¸n ik!ì

Do w––r ehr so lich un fr–hlich. Do truck se den neen roden Sch– an, un danþd un spr¸ng herin. ÑAch,ì s”d se, Ñik w––r so trurig, as ick henuut g¸ng, un nu is my so licht, dat is maal en herrlichen Vagel, hett my en Poor rode Sch– schenkd.ì ÑNe,ì s”d de Fru und spr¸ng up, un de Hoor st¸nnen ehr to Baarg as F¸hrsflammen, Ñmy is, as schull de Welt ¸nnergahn, ik will ook henuut, of my lichter warden schull.ì Un as se uut de D–hr k–hm, bratsch! smeet ehr de Vagel den M”hlensteen up den Kopp, dat se ganþ tomatscht wurr. De Vader un Marleenken h–rden dat un g¸ngen henuut: do g¸ng en Damp un Flamm un F¸hr up von der St”d, un as dat vorby w––r, do st¸nn de l¸ttje Broder door, un he n–hm seynen Vader un Marleenken by der Hand, un w–ren all der so recht vergn––gt un g¸ngen in dat Huus by Disch, un eeten.